Thứ Ba, 8 tháng 7, 2025

Di Sản Của Y Viện Sùng Chính: Từ Tấm Lòng Bác Ái Của Cộng Đồng Người Hoa Đến Bệnh Viện Chấn Thương Chỉnh Hình Hiện Đại

 

Giới thiệu: Tiếng Vang Của Một Tên Gọi – Khám Phá Câu Chuyện Về Y Viện Sùng Chính

Để trả lời trực tiếp cho câu hỏi, trước đây tại Thành phố Hồ Chí Minh thực sự từng tồn tại một bệnh viện với tên gọi là Sùng Chính (崇正). Việc ghi nhớ tên gọi này thành "Sùng Trinh" là một sự tam sao thất bản tự nhiên qua thời gian do sự tương đồng về ngữ âm. Điều quan trọng hơn là cơ sở y tế lịch sử này không hề biến mất mà đã chuyển mình và phát triển, trở thành tiền thân trực tiếp của  

Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình hiện đại, tọa lạc tại địa chỉ 929 đường Trần Hưng Đạo, Phường 1, Quận 5.  

Câu chuyện của bệnh viện này không chỉ đơn thuần là việc thay đổi một cái tên. Nó là một di sản sâu sắc về tinh thần cộng đồng, lòng bác ái và lịch sử đa văn hóa của vùng đất Sài Gòn – Chợ Lớn. Báo cáo này sẽ đi sâu phân tích nguồn gốc của bệnh viện từ trong cộng đồng người Hoa gốc Hẹ (Khách Gia), giải mã ý nghĩa văn hóa sâu sắc đằng sau tên gọi "Sùng Chính", và theo dấu hành trình gần một thế kỷ của nó, từ một y viện từ thiện trở thành một trong những trụ cột của y học hiện đại tại Việt Nam.

Phần I: Những Nhà Sáng Lập – Chân Dung Cộng Đồng Người Hẹ (Khách Gia) tại Sài Gòn - Chợ Lớn

Người Hẹ (Khách Gia): Một Dân Tộc Luôn Dịch Chuyển

Để hiểu được tại sao Y viện Sùng Chính ra đời, trước hết cần hiểu về những người đã sáng lập ra nó: cộng đồng người Hẹ. Người Hẹ, hay còn gọi là Khách Gia (客家), là một nhóm người Hán riêng biệt với lịch sử di cư lâu đời và một bản sắc văn hóa độc đáo. Tên gọi "Khách Gia" có nghĩa là "những người khách" hay "người ở nhờ", phản ánh lịch sử hàng ngàn năm của họ khi di chuyển đến những vùng đất mới và định cư giữa các cộng đồng địa phương khác, nhưng vẫn giữ gìn mạnh mẽ ngôn ngữ, phong tục và bản sắc riêng. Chính lịch sử này đã hun đúc nên một tinh thần đoàn kết và tự lực rất cao trong cộng đồng.  

Hệ Thống Bang Hội: Trụ Cột Cộng Đồng Nơi Đất Khách

Tại Sài Gòn – Chợ Lớn, cộng đồng người Hoa được tổ chức thành các bang hội (thường gọi tắt là bang), là những hiệp hội dựa trên cùng phương ngữ và quê quán gốc, ví dụ như bang Hẹ, bang Quảng Đông, bang Phúc Kiến, bang Triều Châu. Hệ thống này không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng mà còn đóng vai trò như một mạng lưới an sinh xã hội tự quản.

Các bang hội đã đứng ra xây dựng và vận hành mọi thứ cần thiết cho cộng đồng của mình, từ trường học, đình chùa cho đến các dịch vụ y tế và nghĩa trang. Việc các cộng đồng người Hoa khác nhau tự xây dựng bệnh viện riêng (như Bệnh viện An Bình của bang Triều Châu hay Bệnh viện Nguyễn Trãi của bang Phúc Kiến) cho thấy đây là một mô hình phổ biến. Trong bối cảnh đó, Y viện Sùng Chính không phải là một hành động từ thiện đơn lẻ, mà là một cấu phần thiết yếu trong hạ tầng xã hội của Bang Hẹ, được thiết kế để đảm bảo sức khỏe và sự an toàn cho các thành viên trong cộng đồng. Đây là minh chứng cho một tầm nhìn xa và mức độ tổ chức xã hội tinh vi, thể hiện trách nhiệm tập thể của Bang Hẹ đối với các thành viên của mình.  

Phần II: Một Hành Động Bác Ái – Sự Ra Đời Của Y Viện Sùng Chính

Lịch sử hình thành của Y viện Sùng Chính có thể được chia thành hai giai đoạn chính, phản ánh sự phát triển và lớn mạnh của chính cộng đồng sáng lập ra nó.

Giai đoạn 1: Nền Móng Ban Đầu (thập niên 1920)

Những ghi chép lịch sử cho thấy Y viện Sùng Chính ban đầu được cộng đồng người Hẹ thành lập vào năm 1920 , với quá trình xây dựng kéo dài đến năm 1926. Đây là phiên bản đầu tiên của bệnh viện, một cơ sở y tế có quy mô còn khiêm tốn, phục vụ nhu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu cho cộng đồng.  

Giai đoạn 2: Cuộc Tái Thiết Vĩ Đại (thập niên 1960 – 1971)

Bốn thập kỷ sau, khi cộng đồng người Hẹ đã phát triển và thịnh vượng hơn, một bước ngoặt lớn đã diễn ra. Năm 1962, ông Từ Nhận Đức, khi đó là Trưởng bang Hẹ, đã đứng ra phát động một cuộc quyên góp lớn trong cộng đồng người Hoa để xây dựng lại bệnh viện một cách quy mô hơn. Trong cuộc vận động này, một nghĩa cử cao đẹp đã trở thành dấu ấn trung tâm của bệnh viện: ông  

Dư Nam Hi đã hiến tặng gần 6000 mét vuông đất với mục đích duy nhất là xây dựng một bệnh viện dành cho người nghèo.  

Nỗ lực chung này đã đơm hoa kết trái vào năm 1971, khi Bệnh viện Sùng Chính mới được khánh thành với quy mô hiện đại gồm 100 giường bệnh. Sự chuyển mình từ một y viện nhỏ bé của thập niên 1920 thành một bệnh viện khang trang vào năm 1971 không chỉ là một sự nâng cấp cơ sở vật chất. Nó phản ánh hành trình phát triển, sự thịnh vượng và tham vọng ngày càng lớn của cộng đồng người Hẹ, khi họ không chỉ chăm lo cho riêng mình mà còn mở rộng vòng tay bác ái để phục vụ cho cả những người nghèo khó trong xã hội Sài Gòn lúc bấy giờ.  

Phần III: Linh Hồn Của Tổ Chức – Giải Mã Ý Nghĩa Tên Gọi "Sùng Chính" (崇正)

Để trả lời cho câu hỏi "Tại sao có tên như vậy?", chúng ta cần phân tích sâu hơn về mặt ngôn ngữ và triết học của hai chữ "Sùng Chính".

Phân Tích Ngữ Nghĩa

Dựa trên các từ điển Hán-Việt , tên gọi "Sùng Chính" được cấu thành từ hai ký tự Hán:  

  • 崇 (Sùng): có nghĩa là tôn sùng, đề cao, kính trọng, tôn thờ.

  • 正 (Chính): có nghĩa là ngay thẳng, đúng đắn, chính trực, công chính.

Khi kết hợp lại, "Sùng Chính" mang ý nghĩa là "Tôn Sùng Sự Chính Trực" hoặc "Đề Cao Lẽ Phải".

Nền Tảng Triết Học: Đức Hạnh Nho Giáo Như Một Tuyên Ngôn Sứ Mệnh

Ý nghĩa của cái tên này còn sâu sắc hơn khi đặt trong bối cảnh văn hóa. Tại Trung Quốc, có nhiều học viện (thư viện) nổi tiếng trong lịch sử mang tên "Sùng Chính Thư Viện" (崇正書院). Các học viện này được đặt tên "Sùng Chính" để tôn vinh lý tưởng "chính khí" (正氣) của Nho giáo – tức khí phách ngay thẳng, tinh thần chính nghĩa, một khái niệm gắn liền với nhà yêu nước Văn Thiên Tường.  

Việc những người sáng lập ở Sài Gòn chọn cái tên này cho bệnh viện của mình không phải là một sự lựa chọn ngẫu nhiên. Đó là một hành động có chủ đích, thể hiện việc kế thừa một khái niệm triết học sâu sắc. Bằng cách đặt tên cơ sở y tế là "Sùng Chính", các nhà lãnh đạo Bang Hẹ đã đưa ra một tuyên ngôn đạo đức trước toàn xã hội: bệnh viện này sẽ được vận hành dựa trên những nguyên tắc cao nhất về sự chính trực, lòng nhân ái và sự công bằng. Đối với một bệnh viện được xây dựng vì người nghèo , cái tên này chính là một lời cam kết về một sự chăm sóc y tế tận tâm và liêm chính, một lời hứa danh dự được khắc vào chính tên gọi của tổ chức.  

Phần IV: Một Thế Kỷ Chuyển Mình – Hành Trình Của Bệnh Viện Qua Dòng Lịch Sử Hiện Đại

Kể từ khi ra đời, Y viện Sùng Chính đã liên tục biến đổi cùng với những thay đổi lớn của lịch sử Việt Nam, thể hiện qua các lần đổi tên và tái cấu trúc chức năng.

  • Năm 1978: Quốc hữu hóa và Tên gọi mới Sau năm 1975, Bệnh viện Sùng Chính từ một cơ sở tư nhân của cộng đồng đã được chuyển giao cho nhà nước quản lý. Bệnh viện được đổi tên thành Bệnh viện Trần Hưng Đạo Đa khoa và mở rộng quy mô lên 320 giường bệnh. Đây là một phần trong chủ trương chung của nhà nước thời kỳ đó và đánh dấu sự kết thúc vai trò quản lý trực tiếp của Bang Hẹ.  

  • Năm 1985: Sự Ra Đời Của Một Trung Tâm Chuyên Khoa Một bước ngoặt có tính quyết định diễn ra vào ngày 18 tháng 5 năm 1985. Theo quyết định của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa Chấn thương Chỉnh hình của Bệnh viện Bình Dân được sáp nhập vào Bệnh viện Trần Hưng Đạo. Tổ chức mới được thành lập với tên gọi  

    Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình TP. HCM. Sự kiện này đã chuyển đổi hoàn toàn chức năng của bệnh viện từ một bệnh viện đa khoa thành một trung tâm y tế chuyên sâu hàng đầu về lĩnh vực chấn thương và chỉnh hình.  

  • Năm 2002 – Hiện tại: Kỷ Nguyên Hiện Đại Năm 2002, Trung tâm được chính thức nâng cấp và đổi tên thành Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình. Kể từ đó, bệnh viện đã không ngừng phát triển, trở thành bệnh viện chuyên khoa sâu hạng I, là tuyến cuối về chấn thương chỉnh hình cho toàn bộ các tỉnh thành phía Nam, với quy mô 500 giường bệnh nội trú và đội ngũ hơn 800 y bác sĩ, nhân viên.  

Bảng dưới đây tóm tắt quá trình phát triển và các lần đổi tên của bệnh viện qua gần một thế kỷ:

Năm

Sự Kiện

Tên Gốc

Tên Mới / Trạng Thái

Ý Nghĩa

1920–1926

Thành lập ban đầu

(Chưa có)

Y viện Sùng Chính

Bang Hẹ thành lập một y viện nền tảng cho cộng đồng.  

1962

Vận động từ thiện

Y viện Sùng Chính

(Quyên góp xây dựng mới)

Ông Từ Nhận Đức vận động và ông Dư Nam Hi hiến đất.  

1971

Khánh thành

Y viện Sùng Chính

Bệnh viện Sùng Chính (100 giường)

Trở thành bệnh viện tư nhân hiện đại phục vụ người nghèo.  

1978

Quốc hữu hóa

Bệnh viện Sùng Chính

Bệnh viện Trần Hưng Đạo Đa khoa

Chuyển từ tư nhân sang nhà nước quản lý, trở thành bệnh viện đa khoa.  

1985

Chuyên khoa hóa

Bệnh viện Trần Hưng Đạo

Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình

Sáp nhập khoa CTCH Bệnh viện Bình Dân, chuyển đổi thành trung tâm chuyên sâu.  

2002

Nâng cấp chính thức

Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình

Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình

Chính thức trở thành bệnh viện chuyên khoa hàng đầu trực thuộc Sở Y tế.  

Kết Luận: Di Sản Bất Diệt Của Sùng Chính

Ngày nay, Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình là một trung tâm y tế kỹ thuật cao, đi đầu trong các phẫu thuật phức tạp như vi phẫu nối chi thể đứt lìa, điều trị ung thư xương hay thay khớp nhân tạo. Nhìn vào sự hiện đại và chuyên môn hóa đó, thật dễ quên rằng nó là người kế thừa trực tiếp tinh thần bác ái của Y viện Sùng Chính năm xưa. Tòa nhà tại số 929 Trần Hưng Đạo, dù tên gọi đã thay đổi, vẫn là một tượng đài sống cho lòng nhân ái và tầm nhìn của cộng đồng người Hẹ. Nó vẫn tiếp tục sứ mệnh chăm sóc con người, thực hiện trọn vẹn lời hứa ban đầu trong một bối cảnh hiện đại.  

Tuy nhiên, di sản này cũng mang một thực tế đáng suy ngẫm. Sau hơn nửa thế kỷ phục vụ không ngừng nghỉ, cơ sở vật chất của bệnh viện đã xuống cấp nghiêm trọng và luôn trong tình trạng quá tải, được xem là một trong những bệnh viện xuống cấp hàng đầu thành phố. Điều này vừa là minh chứng cho vai trò không thể thiếu của bệnh viện, vừa là một biểu tượng cho những thách thức mà hạ tầng y tế công đang đối mặt.  

Câu chuyện về Y viện Sùng Chính, vì thế, không chỉ là một ghi chú lịch sử. Nó là một thiên hùng ca về cộng đồng, bản sắc, lòng nhân ái và khát vọng chăm sóc lẫn nhau. "Chính khí" – tinh thần chính trực và ngay thẳng được gửi gắm trong cái tên Sùng Chính – vẫn tiếp tục vang vọng bên trong những bức tường của bệnh viện, trong từng ca mổ cứu người và trong mỗi sinh mệnh được chữa lành.