Bài viết của PGS.TS.BS Phillip Trần, người đang hành nghề khám chữa bệnh cũng như giảng dạy và hướng dẫn BSNT tại Hoa Kỳ. Anh cũng là Cố vấn Y khoa, GĐ Viện Khoa học sức khoẻ của ĐH Nam Cần Thơ.
Hiểu đúng về học vị Tiến sĩ trong y học: Đừng nhầm lẫn với bác sĩ giỏi chữa bệnh
Gần đây, việc một bác sĩ trẻ 24 tuổi được nhận vào chương trình Tiến sĩ tại một trường đại học y top trên khiến dư luận xôn xao.
Người thì ca ngợi là “thiên tài”, người lại nghi ngờ “thiên vị học thuật”.
Theo tôi, việc một em Bs trẻ được nhận vào chương trình sau đại học là điều đáng khích lệ, nhưng điều đáng bàn hơn là xã hội – kể cả giới chuyên môn – vẫn chưa hiểu đúng bản chất học vị Tiến sĩ trong y học.
⸻
Từ “ông Nghè, ông Cống” đến học vị Ph.D. hiện đại
Danh xưng “Tiến sĩ” ở Việt Nam có nguồn gốc từ chế độ khoa cử Nho học, nơi người đỗ đạt cao nhất được gọi là ông Nghè, ông Cống – biểu tượng của trí tuệ và địa vị xã hội.
Thời ấy, Tiến sĩ là vinh danh của triều đình, gắn với con đường làm quan và dạy học, chứ không phải học vị nghiên cứu như hiện nay.
Ngày nay, Tiến sĩ (Ph.D.) là chỉ là học vị sau đại học, tập trung vào nghiên cứu, phương pháp luận và sáng tạo
Sự chuyển đổi chưa trọn vẹn từ tư duy khoa cử sang tư duy khoa học khiến xã hội Việt Nam vẫn đánh đồng danh xưng “Tiến sĩ” với năng lực toàn diện, đặc biệt trong y học.
⸻
Tiến sĩ không đồng nghĩa với bác sĩ giỏi chữa bệnh
Học vị Tiến sĩ (Ph.D.) kéo dài 3-5 năm, tập trung vào nghiên cứu và sáng tạo , không đào tạo kỹ năng điều trị.
Một người có bằng Ph.D. trong y học có thể rất giỏi nghiên cứu, nhưng nếu chưa qua đào tạo nội trú hay chuyên khoa, họ không được xem là bác sĩ lâm sàng giỏi
Ngược lại, bác sĩ nội trú và chuyên khoa mới là những người trực tiếp cứu người và xử lý ca bệnh thực tế.
⸻
Sự nhầm lẫn phổ biến từ phía bệnh nhân
Ở Việt Nam, nhiều bệnh nhân vẫn tin rằng “Tiến sĩ” là bác sĩ giỏi nhất, thậm chí ưu tiên chọn người có danh xưng “TS.BS.” thay vì bác sĩ chuyên khoa.
Thực tế, Tiến sĩ là người làm nghiên cứu 1 lĩnh vực rất nhỏ Y học – không nhất thiết giỏi lâm sàng, trong khi bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa mới là người có kỹ năng điều trị thực hành.
Cách hiểu sai này khiến xã hội đánh đồng giá trị học thuật với năng lực hành nghề, gây ngộ nhận trong đánh giá nhân lực y tế.
⸻
Bài học từ Hoa Kỳ
Tại Hoa Kỳ, đa số lãnh đạo các trường y danh tiếng như Harvard, Stanford hay Mayo Clinic không bắt buộc phải có bằng Ph.D.
Họ thường là bác sĩ lâm sàng (MD/DO) có tầm nhìn chiến lược và kinh nghiệm thực hành.
Điều này cho thấy, mỗi vị trí trong y học có sứ mệnh riêng, và học vị không phải là thước đo duy nhất của năng lực.
⸻
Cần thay đổi cách nhìn
Đã đến lúc xã hội – đặc biệt là bệnh nhân và giới truyền thông – cần hiểu đúng bản chất của học vị Tiến sĩ.
• Tiến sĩ là người đóng góp cho khoa học và giang dạy
• Bác sĩ lâm sàng là người chẩn đoán, điều trị bệnh nhân.
Hai con đường ấy đều cao quý, nhưng không thể đánh đồng hay thay thế cho nhau.
Khi hiểu đúng, nền y học Việt Nam mới phát triển thực chất – lấy chuyên môn làm gốc, lấy nghiên cứu làm nền tảng.
Sơn Cư
6/10/2025
